Lenen of Sparen voor Investeren?: De Psychologie en Strategie achter de Keuze

Stel je dit eens voor: je ziet de perfecte investering — een woning, een zakelijke kans, of zelfs gewoon je droomauto. Het probleem? Je hebt niet genoeg gespaard. Wacht je totdat je spaargeld op niveau is, of leen je en grijp je de kans voordat die wegglipt?

Dit eeuwenoude dilemma verdeelt experts in persoonlijke financiën. Dave Ramsey predikt schuldenvrij leven, terwijl Robert Kiyosaki juist pleit voor het gebruik van hefboomwerking. Het echte antwoord? Het hangt niet alleen van de rekensom af, maar ook van psychologie, strategie en timing.

Laten we de factoren onderzoeken die de keuze beïnvloeden.

Ben je al in de schulden en overweeg je toch te investeren in plaats van eerst af te lossen? Lees dit eerst.

Inhoud

1. Onmiddellijke Bevrediging

2. Schuld als Commitment Device

3. Bezittingen vs. Verplichtingen: het onderscheid van Kiyosaki

4. Geen voordeel van een kredietscore in Europa

5. Rentes en de hefboomformule

6. Gedwongen sparen door aflossing

7. De emotionele impact

8. Onze visie: schuld als motivatie, niet als kruk

Conclusie: Gedrag is minimaal net zo belangrijk als de cijfers

Traditioneel wordt de methode “eerst sparen” gezien als de veiligste. Je vermijdt rente, verkleint het risico en bezit de investering volledig. Maar steeds vaker gebruiken mensen leningen om beleggingen te kopen. Op het eerste gezicht lijkt dat tegenstrijdig — zeker met Ramsey’s (geciteerd uit de bijbel) waarschuwing:

“ Wie leent, wordt een slaaf van de geldschieter”

Toch wijst onderzoek in het gedrag omtrent geld uit dat er psychologische, strategische en zelfs wiskundige redenen zijn waarom sommige mensen kiezen voor schuld boven sparen. Laten we ze bekijken. Lees hier 10 gedrag hacks voor een vervroegd pensioen

1. Onmiddellijke Bevrediging

Mensen zijn ingesteld op “present bias” — de neiging om kleinere, onmiddellijke beloningen te verkiezen boven grotere, uitgestelde (O’Donoghue & Rabin, 1999). Dit verklaart waarom velen liever lenen dan wachten met sparen.

Dave Ramsey ziet dit als gevaarlijk:

“Als je niet kunt wachten, kun je niet winnen. Schuld is niets anders dan het loon van morgen dat je vandaag al hebt uitgegeven.”

Robert Kiyosaki neemt de tegenovergestelde positie in:

“Kansen wachten niet op je spaarrekening. Als ik een geweldige deal zie, gebruik ik het geld van anderen om die te grijpen voordat iemand anders dat doet.”

Beide standpunten hebben waarde. Onderzoek toont dat ongeduld vaak leidt tot slechte aankopen, maar snel handelen kan juist voordelig zijn bij écht tijdsgevoelige kansen (Frederick et al., 2002).

💡 Praktische tip: Leen je uit ongeduld, stop dan. Leen je omdat de kans een duidelijke, tijdsgebonden meerwaarde heeft, maak dan eerst de rekensom.

2. Schuld als Commitment Device

Gedragseconomen definiëren “commitment devices” als hulpmiddelen die ons vastzetten in gewenst gedrag. Schuld kan die rol vervullen.

Aflossingen zijn niet onderhandelbaar. Je móet betalen, waardoor de verleiding verdwijnt om “deze maand maar even niet te sparen.” Suze Orman merkt op:

“Een vervaldatum voor een betaling zorgt ervoor dat je gaat budgetteren — zelfs als je dat nooit eerder deed.”

Onderzoek ondersteunt dit: automatische of verplichte bijdragen, zoals aflossingen, leiden vaak tot hogere spaarpercentages dan vrijwillige systemen (Thaler & Benartzi, 2004).

💡 Praktische tip: Als zelfdiscipline je zwakke punt is, kunnen gestructureerde aflossingen een vorm van gedwongen sparen zijn — maar alleen als de maandlasten goed binnen je budget passen.

3. Bezittingen vs. Verplichtingen: het onderscheid van Kiyosaki

Kiyosaki’s beroemde uitspraak luidt:

“Een asset stopt geld in je zak. Een verplichting haalt het eruit.”

Schuld voor verplichtingen — auto’s, consumptiegoederen, vakanties — verlaagd je vermogen. Maar schuld voor productieve bezittingen, zoals huurwoningen of een bedrijf, kan werken zolang de opbrengsten hoger zijn dan de kosten.

Het risico: velen dénken dat ze activa kopen, maar financieren in werkelijkheid verplichtingen met negatieve kasstromen. Zoals Ramsey waarschuwt, is dit hoe mensen gevangen blijven in schulden.

💡 Praktische tip: Vraag jezelf vóór je leent: gaat deze aankoop inkomen opleveren of in waarde stijgen? Zo niet, dan is het waarschijnlijk een verplichting — vermijd financiering.

4. Geen voordeel van een kredietscore in Europa

In de VS kan schuld helpen een kredietscore op te bouwen, waardoor toekomstige leningen goedkoper worden. In Nederland, Hongarije en de meeste Europese landen bestaat geen equivalent van FICO.

Mr. Money Mustache zegt het onomwonden:

“In Europa is de enige reden om te lenen dat de deal goed is. Geen nep-punten, geen spelletjes — gewoon rekenen.”

Dit betekent dat de rechtvaardiging voor schuld volledig afhangt van de prestatie van de investering, niet van een nevenvoordeel voor je kredietgeschiedenis.

💡 Praktische tip: In Europa moet lenen altijd financieel op zichzelf zinvol zijn — niet om “krediet op te bouwen.”

5. Rentes en de hefboomformule

Hefboomwerking werkt alleen als het rendement op het actief hoger ligt dan de leenkosten. In 2019 was een persoonlijke lening in Nederland slechts 3,5%, waardoor vastgoed aankopen redelijk makkelijk haalbaar waren. (Daarnaast waren vastgoed prijzen voor bijv. vakantiewoningen nog vrij laag)

Ramit Sethi waarschuwt:

“Als de rente stijgt, wordt je foutmarge snel kleiner.”

Met Nederlandse rentes rond de 7% (persoonlijke leningen) vandaag, levert dezelfde aankoop mogelijk geen netto winst meer op. Een persoonlijke lening is dan vaak niet haalbaar. Bij hypotheken (moeilijker te krijgen) kun je mogelijk een veel lager tarief krijgen.

💡 Praktische tip: Je leenrente zou idealiter meerdere procentpunten lager moeten zijn dan het verwachte rendement van het actief, voor een veilige buffer.

6. Gedwongen sparen door aflossing

Het aflossen van een lening bouwt eigen vermogen op — een vorm van illiquide sparen. Onderzoek naar mentale boekhouding laat zien dat mensen verplichte betalingen anders behandelen dan vrijwillig sparen, vaak met hogere prioriteit (Thaler, 1999).

Kiyosaki noemt dit “rijkdom opbouwen bij gebrek aan keuze,” terwijl Ramsey stelt dat je hetzelfde kunt bereiken zonder de risico’s van schuld — mits je discipline hebt.

💡 Praktische tip: Als vrijwillig sparen nooit heeft gewerkt, kunnen gestructureerde aflossingen helpen — maar ze moeten onderdeel zijn van een plan om uiteindelijk volledig eigenaar te worden.

7. De emotionele impact

Een actief eerder bezitten kan zelfvertrouwen en gevoel van controle vergroten. Studies over doelbereiking tonen dat tastbare mijlpalen motivatie en doorzettingsvermogen versterken (Bandura, 1997).

Suze Orman waarschuwt:

“Verwar opwinding niet met zekerheid.”

Toch kan die psychologische boost een sterke motor zijn voor blijvende financiële vooruitgang.

💡 Praktische tip: Als vroeg eigenaarschap je motiveert, prima — maar laat die opwinding je geen financieel onverstandige aankoop rechtvaardigen.

8. Onze visie: schuld als motivatie

Hoewel de theorieën van Ramsey, Kiyosaki en anderen het debat zeer zwart-wit stellen, ligt onze ervaring ergens in het midden. We weten dat consequent sparen altijd een uitdaging voor ons is geweest. Maar zodra het gaat om schulden aflossen, floreren we. De structuur en urgentie van een schuld dwingt ons tot discipline op een manier die vrijwillig sparen nooit deed. Onderzoek toont zelfs dat mensen vaak meer voldoening ervaren van het aflossen van een schuld dan van het sparen van een gelijk bedrag (Garcia et al., 2015).

Voor ons is de psychologische beloning van extra aflossen krachtig — zeker wanneer de onderliggende investering al meer oplevert dan de rente. Elke aflossing versterkt dat rendement én verlaagt de stress van schuld. We haten het ook om schulden te hebben, en die afkeer zelf wordt een motivator: het maakt het makkelijker om een deel van onze leefstijl op te offeren, omdat we weten dat elke besparing ons dichter bij financiële onafhankelijkheid brengt.

Kortom, onze visie is om schuld strategisch te gebruiken — nooit buitensporig, nooit voor dingen die geen geld opbrengen— en altijd met de intentie om het zo snel als mogelijk af te lossen. Voor ons gaat het combineren van beperkte hefboomwerking met inkomen-genererende investeringen niet alleen om financieel rendement. Het gaat om het benutten van onze eigen psychologie om sneller vooruit te komen.

Conclusie: Gedrag is net zo belangrijk als de cijfers

De veiligste strategie is eerst sparen. Lenen kan effectief zijn voor echte activa als:

• Het rendement duidelijk hoger ligt dan de kosten.

• Je een realistisch aflossingsplan hebt.

• Je overmatige hefboomwerking vermijdt.

Zoals Ramit Sethi zegt:

“Geld is een hulpmiddel. Correct gebruikt versnelt het je doelen. Slecht gebruikt wordt het een ketting.”

Uiteindelijk is de vraag niet alleen “sparen of lenen?” — maar of de beslissing je gelukkiger en vrijer maakt, of je juist gevangen houdt binnen je (kapitalistisch) leven.

Referenties

Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. W.H. Freeman.

Frederick, S., Loewenstein, G., & O’Donoghue, T. (2002). Time discounting and time preference: A critical review. Journal of Economic Literature, 40(2), 351–401. https://www.nber.org/papers/w10848

O’Donoghue, T., & Rabin, M. (1999). Doing it now or later. American Economic Review, 89(1), 103–124. https://eml.berkeley.edu/~webfac/rabin/papers/PresentBias.pdf

Thaler, R. H. (1999). Mental accounting matters. Journal of Behavioral Decision Making, 12(3), 183–206. https://www.jstor.org/stable/2646921

Thaler, R. H., & Benartzi, S. (2004). Save More Tomorrow™: Using behavioral economics to increase employee saving. Journal of Political Economy, 112(S1), S164–S187. https://www.nber.org/papers/w8593

De Nederlandsche Bank. (2024). Statistics on interest rates. https://www.dnb.nl/en/statistics/

Garcia, D., Jimmefors, A., Mousavi, F., Adrianson, L., Rosenberg, P., & Archer, T. (2015). Self-control explains the link between happiness and perceived stress in a large sample of university students. Frontiers in Psychology, 6, 301. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2015.00301